Wydawca treści
Samosiew
2. Metodyka stosowania samosiewu w nadleśnictwie Warcino.
Oprócz sztucznego wprowadzania nasion na uprawy poprzez siew, w szerokim zakresie staramy się wykorzystywać siły natury, które obdarzają nasze lasy milionami nasion drzew i krzewów. Taki sposób postępowania w leśnictwie określa się, jako półnaturalną hodowlę lasu, będącą jednym z elementów realizacji polskiego leśnictwa ekologicznego. Odnowienia naturalne corocznie pojawiają się w naszych celowych przedsięwzięciach gospodarczych.
2.1 Samosiew sosny.
Nasze doświadczenia z samosiewem sosnowym nie są zbyt duże, ale mimo to chcielibyśmy się nimi podzielić. Mamy uprawy założone samosiewem górnym jak i bocznym. W naszych warunkach klimatycznych przy średniej ilości opadów około 540mm rocznie i krótkim okresie wegetacyjnym trwającym zaledwie 200 dni, olbrzymiego znaczenia nabiera konieczność maksymalnego wykorzystania potencjału siedliska. W tym krótkim okresie wegetacji dążymy do zmaksymalizowania rozwoju młodych drzewek. Najlepsze efekty hodowlane uzyskujemy na uprawach z obsiewu bocznego. Górne odnowienia sosny w warunkach nadleśnictwa Warcino nie sprawdzają się, ponieważ negatywny wpływ pozostawionych drzew na młode pokolenie jest zbyt silny. Z samosiewu górnego powstaje słaba jednolatka, która najczęściej nie jest w stanie przetrwać do następnego roku.
Przygotowanie gleby do przyjęcia siejących się nasion jest fundamentalne dla powodzenia odnowienia naturalnego nie tylko sosny, ale wszystkich gatunków odnawianych samosiewem. W nadleśnictwie Warcino posiadamy cztery różne maszyny do przygotowania gleby; dwa pługi aktywne P1T wraz z pogłębiaczami, pług LPZ 75 także z pogłębiaczem, frez leśny oraz wał ,,Krokowskiego''. Sam sprzęt nie wykona dobrze swojej pracy. Dopełnieniem całości jest odpowiedni ciągnik, kierowany przez doświadczonego i przeszkolonego pracownika. W zależności od rodzaju gleby, typu pokrywy gleby, typu murszu oraz celu, jaki chcemy osiągnąć, stosujemy odpowiednią maszynę do przygotowania gleby.
Pod samosiew sosnowy przygotowujemy glebę najczęściej wczesną wiosną pługiem aktywnym P1T. Na glebach zwięzłych stosujemy także pogłębianie a na luźnych, tylko zdzieranie pokrywy. W przypadku zastosowania wiosennego spulchnienia, po wysypie nasion wyorane pasy ugniatamy kołami przejeżdżającego ciągnika, żeby zapobiec przesychaniu w trakcie kiełkowania i wzrostu siewek. Przygotowując glebę bez pogłębiania pługami P1T czy LPZ, doczepiamy do nich wał kolczasty, który wykonuje w glebie szpary ułatwiające kiełkowanie nasion. Nasiona, spadając na tak przygotowane podłoże podlegają przykryciu cieniutką warstwą ziemi w trakcie mikro erozji gleby. Ważne jest, żeby gleba przygotowana pod obsiew naturalny sosny była z zagłębieniami, do których zwiewane są lub spływają wraz z wodą nasiona. Mikroklimat tych miejsc korzystnie wpływa na kiełkowanie nasion i wzrost siewek.
Fot. 5 Przygotowanie gleby pod obsiew naturalny pługiem aktywnym, wraz z wykonaniem szpar - Leśnictwo Barcino oddział 110c.
Fot. 6 Odnowienie naturalne sosny w Leśnictwie Barcino oddział 110c.
2.2 Samosiew buka.
Nie we wszystkich drzewostanach bukowych, poprzez odpowiednie prowadzenie zabiegów hodowlanych, można wytworzyć pokrywę gleby sprzyjającą samoistnemu powstawaniu odnowienia. W drzewostanach, które nie mają takiej pokrywy, istnieje konieczność przygotowania gleby pod odnowienia naturalne. Z naszych doświadczeń wynika, że najlepiej do skaryfikacji gleby w drzewostanach przeznaczonych do samosiewu nadaje się wał ,,Krokowskiego''. Urządzenie to, wymyślone do pielęgnacji gleby na międzyrzędach, znakomicie sprawdza się w przygotowaniu gleby w drzewostanach bukowych. Wał ten daje dobre zruszenie wierzchniej warstwy gleby, przygotowując ją na przyjęcie opadającej bukwi. Najważniejszą zaletą wału ,,Krokowskiego'' jest to ,że można nim także- a może przede wszystkim- spulchnić glebę po wysypaniu się nasion buka. Gdy zastosujemy go po opadnięciu nasion, to doprowadzimy do wymieszania opadłej bukwi z glebą mineralną, co korzystnie wpłynie na przezimowanie i wiosenne kiełkowanie. Skaryfikacja gleby wałem ,,Krokowskiego" nieco przypomina buchtowisko, nie niszczy żyjących w glebie organizmów oraz już powstałego odnowienia i daje możliwość dopełnienia nalotu. Posiadany przez Nadleśnictwo Warcino wał ,,Krokowskiego'' zmodyfikowaliśmy o trzeci element roboczy co sprawia, że jest on zdecydowanie bardziej efektywny.
Fot. 7 Przygotowanie gleby wałem ,,Krokowskiego" w Leśnictwie Kruszyna oddział 18r.
2.3 Samosiew dęba.
Uzyskanie odnowienia naturalnego w drzewostanach dębowych jest praktycznie niemożliwe, bez wcześniejszego ogrodzenia odnawianej powierzchni. Zabezpieczając powierzchnię siatką należy pamiętać, że las jest,,domem" dla zwierząt, a my jesteśmy w nim tylko gośćmi. Nie powinniśmy być „gośćmi zaborczymi", a ogrodzoną powierzchnię należy zmniejszyć do niezbędnego minimum. I to w ten sposób, aby pozostawić zwierzynie możliwie dużo przestrzeni z obradzającymi dębami. Tak zabezpieczona powierzchnia pozwoli na współistnienie przestrzeni pod samosiew i przestrzeni jako ,,stołówka" dla zwierząt. Grodząc całe połacie dąbrów, znacznie zwiększamy ,,parcie" na płot, a tym samym wzrasta prawdopodobieństwo jego zniszczenia.
Podobnie jak w przypadku drzewostanów bukowych, dąb odnawia się doskonale na sprawnej, nie zachwaszczonej glebie. Najczęściej jednak, musimy w jakiś sposób odsłonić glebę mineralną. Żołędzie dęba, dla dobrego i pełnego kiełkowania, wymagają przykrycia kilku centymetrową warstwą gleby. Opadnięcie na zmineralizowaną bruzdę i mikro erozja nie spowodują spełnienia tego wymogu. Nasze doświadczenia z odnowieniem naturalnym dęba wskazują, jako fundament powodzenia obsiewu, zapewnienie nasionom takich warunków, aby zawsze nastąpiło skutecznie kiełkowanie.
W nadleśnictwie Warcino przygotowujemy glebę przed opadnięciem nasion pługiem aktywnym P1T. Po opadnięciu nasiona przykrywamy ręcznie niewielką warstwą gleby. Dzięki przykryciu nasiona utrzymują odpowiednią wilgotność i nawet w trakcie suchej wiosny żołędzie dobrze kiełkują. Przykrycie żołędzi obniża także straty spowodowane wybieraniem ich przez ptaki. Podobnie jak w przypadku samosiewu górnego sosny wpływ drzewostanu macierzystego na rozwój młodego pokolenia jest bardzo istotny. Warunki świetlne, ale przede wszystkim wilgotnościowe decydują o dynamice wzrostu młodego pokolenia. Szybkie zgodne z zasadami hodowli lasu usunięcie macierzystego drzewostany skutkuje równym dynamicznym wzrostem młodych dębów.
Fot. 8 Odnowienie naturalne dębowe w Leśnictwie Szkolne oddział 141h.
2.4 Samosiew świerka.
Świerk w warunkach nadleśnictwa Warcino jest stosunkowo stabilnym gatunkiem. Rosnący na odpowiednim siedlisku i odpowiednio pielęgnowany, potrafi ,,stawić czoła" kornikowi.
Uzyskanie udanego odnowienia jest stosunkowo łatwe. Na sprawnej glebie kiełkuje i wzrasta bez problemu, a gdy trzeba mu trochę pomóc, używamy wału ,,Krokowskiego", którym kaleczymy glebę i doprowadzamy do skutecznego kiełkowania nasion. Istotnym jest, aby jak najszybciej wzrastał świerk w rozluźnieniu i wytwarzał samodzielne duże systemy korzeniowe. Długie utrzymywanie zwarcia prowadzi do powstania zrostów korzeniowych a tym samym, do zachowania się grup odnowień jako,, samodzielnych organizmów". Późniejsze ciecia pielęgnacyjne mogą doprowadzić do osłabienia całego ,,organizmu" i spowodować zwiększenie podatności na infekcje grzybowe, czy żery owadów. Dlatego przerzedzanie świerkowych odnowień naturalnych trzeba rozpocząć jak najszybciej. Długa zdrowa korona oraz adekwatny prawidłowy system korzeniowy zapewniają odpowiednią żywotność drzewom tego gatunku.
Własna baza sprzętowa, wykształcona i zaangażowana kadra, przeszkoleni i doświadczeni kierowcy-operatorzy sprzętu, dają gwarancję skutecznej realizacji działań hodowlanych i doświadczalnictwa leśnego określonego w zadaniach LKP Lasy Środkowopomorskie. Z owoców naszej pracy korzystają już leśnicy innych jednostek oraz uczniowie Technikum Leśnego w Warcinie, którzy w ramach praktycznej nauki zawodu aktywnie współpracują z nadleśnictwem Warcino.
Najnowsze aktualności
SEMINARIUM KOMISJI ŁOWIECKIEJ PRZY ZARZĄDZIE GŁÓWNYM POLSKIEGO TOWARZYSTWA LEŚNEGO
SEMINARIUM KOMISJI ŁOWIECKIEJ PRZY ZARZĄDZIE GŁÓWNYM POLSKIEGO TOWARZYSTWA LEŚNEGO
PROTOKÓŁ Z SEMINARIUM ZORGANIZOWANEGO PRZEZ KOMISJĘ ŁOWIECKĄ PRZY ZARZĄDZIE GŁÓWNYM POLSKIEGO TOWARZYSTWA LEŚNEGO
W dniach od 31 stycznia do 1 lutego 2020 roku w Leśnym Pensjonacie Wiatrołom na terenie Nadleśnictwa Trzebielino, Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych w Szczecinku, odbyło się seminarium zorganizowane przez Komisję Łowiecką przy Zarządzie Głównym Polskiego Towarzystwa Leśnego oraz Nadleśnictwo Trzebielino i Nadleśnictwo Warcino.
Zasadniczym celem seminarium była merytoryczna dyskusja i próba oceny funkcjonowania obowiązujących procedur zawartych w „Programie mającym na celu wczesne wykrycie zakażeń wirusem wywołującym afrykański pomór świń i poszerzenie wiedzy na temat tej choroby oraz jej zwalczanie”. W dyskusji, poza członkami Komisji Łowieckiej, uczestniczyli także: Powiatowy Lekarz Weterynarii z Bytowa, przedstawiciel Wójta Gminy Trzebielino, Zarząd i członkowie Polskiego Towarzystwa Łowieckiego oraz przedstawiciele Nadleśnictw: Trzebielino, Warcino i Gościno. Uczestnicy seminarium, przywołując obowiązujące przepisy prawne poddali wnikliwej analizie i ocenie funkcjonowanie ww. procedur w praktyce, na podstawie których sformułowali poniższe wnioski:
1. Występuje niespójność przepisów powodująca „rozmycie podmiotowej odpowiedzialności” w zakresie powiadamiania, bezpiecznego i szybkiego zabierania, utylizacji padłych dzików oraz ponoszenia kosztów z tym związanych.
2. Istnieje niespójność przepisów oraz ich niewłaściwa interpretacja w zakresie obowiązku uśmiercania rannych lub chorych zwierząt dziko żyjących.
3. Istotnym uzupełnieniem procedur powinno być wprowadzenie obowiązku wpisywania przez Policję gatunków zwierząt dziko żyjących w protokołach z kolizji lub wypadków drogowych z udziałem tych zwierząt.
4. Występuje konieczność wprowadzenia obowiązku informowania właściwych nadleśnictw o stwierdzanych upadkach zwierząt dziko żyjących przez instytucje stwierdzające takie przypadki (Inspekcję Weterynaryjną, Policję, Polskie Koleje Państwowe, samorządy i inne).
5. Niezbędne jest wyeliminowanie w przyszłości powstałej obecnie luki czasowej w zakresie obowiązywania przepisów prawnych, dotyczących zwalczania ASF (Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 20.03.2019 r. Dz. U. z 2019 r., poz. 598, w sprawie wprowadzenia w 2019 r. na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej ”Programu mającego na celu wczesne wykrycie zakażeń wirusem wywołującym afrykański pomór świń i poszerzenie wiedzy na temat tej choroby oraz jej zwalczanie”). Proponuje się usunąć obecną treść dotyczącą zakończenia czasu obowiązywania przepisu z dniem 31 grudnia 2019 roku, zastępując zapisem: „…obowiązuje do czasu wprowadzenia nowych regulacji…”.
6. W celu zwiększenia skuteczności: znajdowania, zgłaszania i szybkiego usuwania padłych dzików ze środowiska, kwoty z tytułu zgłaszania znalezionych padłych dzików winny trafiać do osób fizycznych, faktycznych znalazców tusz padłych dzików, a nie do dzierżawców, zarządców obwodów łowieckich, dyrektorów parków narodowych lub zarządców lasów miejskich. Dotyczy to także dzików padłych w wyniku kolizji komunikacyjnych oraz innych zwłok dzików, z których próbki do badań na obecność wirusa ASF pobierane są w składnicach należących do zakładów utylizacyjnych.
7. W celu istotnej poprawy skuteczności poszukiwania padłych dzików podczas zorganizowanych akcji, proponuje się wcześniej wytypować i wrysować na mapy miejsca potencjalnego bytowania dzików zgodnie z wiedzą leśników i myśliwych (ostoje dzienne, okolice zbiorników i cieków wodnych oraz tereny zabagnione).
8. Zauważa się pilną potrzebę opracowania i uruchomienia merytorycznej kampanii informacyjnej w mediach publicznych dotyczących koniecznej bioasekuracji, zagrożeniu ASF oraz postępowaniu obywateli w przypadku znalezienia martwych dzików.
9. W strefach (zagrożenia, z ograniczeniami i ochronnej) konieczne jest ujednolicenie i uproszczenie procedur dokumentowania odstrzału sanitarnego i odstrzału wykonywanego w ramach polowań przy realizacji rocznego planu łowieckiego.
10. W celu unikania marnotrawstwa dziczyzny należy uzupełnić przepisy prawne o możliwość dopuszczenia do obrotu tusz dzików zdrowych, pozyskanych w drodze odstrzału sanitarnego (do punktów skupu i w ramach sprzedaży bezpośredniej).
11. Uczestnicy seminarium widzą pilną potrzebę przesunięcia gospodarki łowieckiej do działalności podstawowej w Państwowym Gospodarstwie Leśnym Lasy Państwowe. Powodem jest nieprzewidywalność rozprzestrzeniania się wirusa ASF, straty gospodarcze spowodowane chorobą oraz rosnące ryzyko ujemnych wyników finansowych w wielu obwodach łowieckich wyłączonych z wydzierżawienia pozostających w zarządzie Lasów Państwowych.
12. Mając na uwadze perspektywy funkcjonowania obwodów łowieckich wyłączonych z wydzierżawienia, występujące uciążliwe szkody w uprawach i płodach rolnych, wysokie wydatki na odszkodowania oraz rozszerzający się obszar występowania wirusa ASF, konieczną jest zmiana nazwy i ustawowych celów ośrodków hodowli zwierzyny (OHZ). W zamian nazwy „ośrodek hodowli zwierzyny” sugeruje się wprowadzenie określenia „gospodarstwo łowieckie”.
13. W celu zrealizowania wymogu rozrzedzenia i stałego utrzymywania liczebności populacji dzików na niskim poziomie (z zachowaniem wymogów bioasekuracji i ograniczeniem szkodliwych migracji gatunku wywoływanych polowaniami zbiorowymi, pędzonymi z naganką i sforą psów), za niezbędne uznaje się systematyczne utrzymywanie w ciągu całego roku, we wszystkich obwodach łowieckich, sieci nęcisk zlokalizowanych przy ambonach, codziennie uzupełnianych małymi ilościami karmy, które będą rotacyjnie wykorzystywane do wykonywania odstrzałów przez myśliwych, a w razie konieczności przez członków doraźnych zespołów zadaniowych (DZZ).
Podczas sesji terenowej, która odbyła się w dniu 2 lutego 2020 r., uczestnicy zwiedzili m. in. sale Technikum Leśnego im. prof. St. Sokołowskiego, które mieści się w historycznym budynku Pałacu w Warcinie. Goście zapoznali się z historią obiektu, w tym z akcentami łowieckimi z czasów Otto von Bismarcka, aż do czasu zakończenia drugiej wojny światowej. Uczniowie Technikum Leśnego w Warcinie z dumą zaprezentowali Ośrodek Rehabilitacji Ptaków Drapieżnych oraz przebywających tam obecnie „pacjentów”, czyli ptaków rannych w wyniku różnych kolizji (komunikacyjnych, zderzeń ze śmigłami elektrowni wiatrowych, zderzeń z liniami energetycznymi). Podczas interesująco przygotowanego objazdu terenowego, pracownicy Nadleśnictwa Warcino: Grzegorz Ławer, zastępca nadleśniczego oraz Grzegorz Nowicki, inżynier nadzoru, z profesjonalizmem i pasją przedstawili oraz uzasadnili stosowane sposoby odnawiania lasu. Ciekawą częścią wykładu w terenie było zwrócenie uwagi na znaczenie systemu korzeniowego sosny oraz jego rozwój w zależności od sposobu odnowienia. Pozytywne zaskoczenie wśród uczestników seminarium wywarł imponująco dobry stan odnowień naturalnych sosny (fot. 1), w tym znikomy procent uszkodzeń spowodowanych przez jelenie w porównaniu z intensywnymi uszkodzeniami odnowień sztucznych. Warto zaznaczyć, że w Nadleśnictwie Warcino średnia intensywność pozyskania jeleni w ostatnim dziesięcioleciu wynosiła rocznie około 20 osobników z powierzchni 1000 hektarów lasu. Oznacza to, że minimalne zagęszczenie może wynosić około 60 jeleni/1000 ha lasu. W trakcie przejazdu na kilku powierzchniach, pokazano świeżo ospałowane „na biało”, wyłożone drzewa zgryzowe. Na jednej z powierzchni z odnowieniem naturalnym sosny, uczestnicy mieli także okazję zobaczyć przechodzącą przez drogę chmarę jeleni byków.
W ośrodku hodowli zwierzyny zarządzanym przez Nadleśnictwo Trzebielino, Konrad Rudziński, zastępca nadleśniczego oraz Wiesław Czubiński, leśniczy ds. łowieckich zaprezentowali zagospodarowanie łowieckie, m. in. grunty rolne przejęte po byłym państwowym gospodarstwie rolnym, w tym poletka łowieckie z żytem ozimym oraz z topinamburem. Żyto, celowo obsiano na początku sierpnia, w wyniku czego już od września stanowiło ono atrakcyjny, zielony żer dla zwierzyny płowej. Z dużym zainteresowaniem uczestnicy seminarium oglądali jedno z poletek zgryzowych, obsadzonych świerkiem i bukiem. „Pastwiskowe formy” rosnących tam świerków i buków (fot. 2) świadczyły o wyjątkowo intensywnej presji jeleniowatych oraz o występującej, ogromnej potrzebie zakładania tam tego typu powierzchni dla jeleni.
Uczestnicy uznali seminarium jako bardzo merytoryczne i zarazem potrzebne w związku z zagrożeniem wirusem ASF, szkodami w uprawach rolnych i leśnych oraz koniecznością dyskusji nad kształtem przyszłej gospodarki łowieckiej w Polsce.
Teksy i zdjęcia: Grzegorz Jaworski
